Op woensdagavond 15 mei organiseert Vereniging Oud Ede een dubbellezing; twee lezingen op één avond in Cultura Erfgoed.

De eerste lezing is van André Hartgers. Hij vertelt over de restauratie van het grafmonument van Anna-Maria Moens. 

Anna Maria Moens was een boeiende, intellectuele en diepgelovige vrouw. Ze schreef, tekende en musiceerde. Maar haar hart lag bij het onderwijs. Zij wilde kinderen uit de lagere klassen van de maatschappij door onderwijs verheffen tot deugdzame burgers.

Anna Maria Moens werd in Amsterdam geboren. Het gezin verhuisde naar Hoorn toen Anna Maria vijftien jaar was, nadat haar vader was overleden en haar moeder hertrouwd.
Anna Maria Moens zelf bleef ongehuwd.

Zij opende in 1801 een inrichting voor opvoeding van jonge dames nabij Wijhe. In 1803 werd het officieel een kostschool. In mei 1817 verplaatste zij dit opvoedingsinstituut naar Huize Kernhem in Ede. Het werd in de loop der jaren een deftige kostschool, met Zwitserse gouvernantes en een schoolgeld van - toen al - duizend gulden per jaar.

Met haar leerlingen ging ze 's zondags naar de kerk in Ede. De kinderen wandelden, zij reed in een laag ezelswagentje.

Anna Maria Moens was bevriend met de schrijver Rhijnvis Feith, en correspondeerde veel met de dichteres Petronella Moens. Ze waren geen familie, al schijnen ze elkaar in brieven wel als 'nicht' aangesproken te hebben.
In september 1831 werd ze ziek. Anna Maria Moens overleed op Huize Kernhem.

Anna Maria Moens werd begraven op de Paasberg (toen was dat nog in het open veld, op het hoogste punt van Ede). Een lijkkoets getrokken door zes paarden bracht haar op de Paasberg.

(Oud-)leerlingen brachten geld bijeen voor een grafmonument. In het opschrift van het monument werden nogal wat taalfouten gemaakt, die later zijn hersteld. Wel staat er nog de foute geboortedatum: 31-08-1777.

De tweede lezing is van Carel Verhoef. Hij vertelt over “Ede 1850 -1900” naar aanleiding van zijn boek met dezelfde titel.

Zes jaar geleden begon Carel Verhoef met zijn onderzoek in de archieven van Ede. Aanleiding van zijn onderzoek was een verzoek van de Vereniging Oud Ede om een artikel te schrijven over de periode 1850-1900. Verhoef moest toen in korte tijd intensief onderzoek doen, en het onderwerp liet hem niet meer los.

De afgelopen jaren stak hij uren in onderzoek in de archieven, las raadsverslagen en literatuur, en schreef aan zijn boek over dezelfde periode.

Hij beschrijft in het boek de overgang van een gesloten orthodox-protestantse dorpsgemeenschap waar alles vijftig jaar later gebeurde.

Rond 1850 begint dat te veranderen: Ede wordt beter bereikbaar, welgestelde import en gepensioneerden komen van de fraaie en gezonde buitenomgeving genieten. Als er een spoorweg van Amstedam naar Arnhem wordt aangelegd is het echt afgelopen met het isolement. Ook de aanleg van een tramlijn naar Wageningen droeg daaraan bij, evenals de komst van het Kippenlijntje naar Nijkerk. Carel VerhoefMede daardoor kwam ook de industrie in Ede op gang, met bijvoorbeeld een hoedenfabriek, en een kaas - en boterfabriek. Dit alles vormde de aanzet tot de grote veranderingen van de twintigste eeuw.

Volgens Verhoef overigens niet typisch Ede: Ede staat voorbeeld voor menig ander Nederlands dorp in die periode.

Carel Verhoef (85) is geen onbekende in Ede. Hij was verbonden als docent en als conrector aan het Marnix College, en menige Edenaar zal zich hem herinneren als geschiedenisleraar.

Hij schreef al eerder boeken over de Slag bij Nieuwpoort, de Slag om de Ginkelse Heide en Philips van Marnix van Sint Aldegonde.

Lezing Anna Maria Moens/Ede 1850-1900
Vereniging Oud Ede/Cultura Erfgoed
15 mei 2019, aanvang 20:00 uur, inloop 19:30 uur
toegang gratis, Cultura Erfgoed
Molenstraat 45, Ede