Beleidsplan Vereniging Oud Ede 2025 – 2029

De Vereniging vindt het belangrijk dat de inwoners van de gemeente Ede kennis hebben c.q. krijgen van de geschiedenis van Ede. Dat geldt zowel voor onderwerpen op het gebied van landbouw, bosbouw of industriële ontwikkeling, als voor het ontstaan en einde van het garnizoen. Dat geldt eveneens voor de ontwikkeling van dorp naar stedelijk met voorzieningen zoals onderwijs, theater en winkelbestand. Laten zien hoe Ede zich van een heidedorp met een grote kerk als een soort grenspaal tussen het bisdom Utrecht en het Hertogdom Gelre heeft ontwikkeld tot een bloeiende 100.000+ gemeente en nu bij de 30 grootste gemeenten van Nederland hoort.

De Vereniging is een onafhankelijke ledenorganisatie. Ze werd opgericht in 1924 door een zevental in historie geïnteresseerde notabelen die in maandelijkse bijeenkomsten hun onderzoeken bespraken. Eén van hun eerste acties was gericht tegen het toen, dus in 1924/25, bestaande onzalige plan om huizen op de Trapakkers te bouwen. Aandacht voor monumenten en immaterieel erfgoed blijft ook in de 21e eeuw onverminderd nodig.

Inwoners van Ede zullen altijd interesse houden in de ontwikkeling en geschiedenis van hun stad of dorp en daarom worden en blijven mensen lid van de Vereniging. Bijzonder wordt hoe we in dit digitale tijdperk met internet als onmeetbare kennisbron invulling gaan geven aan: “het verzamelen, bewaren en (laten) beheren van wat van belang kan worden geacht voor de geschiedenis van Ede” (statuten artikel 2.2-b).

De Vereniging zet zich in voor het behoud van bestaand en nieuw cultureel erfgoed. Wij doen dat door bij te dragen aan visieontwikkeling van de Gemeente, door het bewaken van de staat van monumenten en het voordragen van cultureel erfgoed als Gemeente- of Rijksmonument en door het ondersteunen van daarop gerichte acties van bewoners van Ede.

Met het Stichting Historisch Museum Ede (HME) bestaat nauwe samenwerking. Het HME beheert het grootste deel van de collectie van de Vereniging en stelt exposities samen. De Vereniging beheert de bibliotheek en de documentatie.

De Vereniging hecht belang aan goede samenwerking met alle andere erfgoedorganisaties in de gemeente. Cultura Erfgoed heeft een belangrijke rol in de samenwerking met en facilitering van de erfgoed organisaties in de gemeente Ede.

In 2009 werd de Vereniging Oud Ede gesplitst in een Vereniging en de HME. De collectie bleef in eigendom van de Vereniging; de organisatie van exposities en het beheer van alle objecten, schilderijen en het audiovisuele materiaal werd de taak van het HME.

In 2016 moest het HME haar museum sluiten nadat zij in 2015 werd geconfronteerd met zowel een grote huurverhoging door NS-vastgoed als met gemeentelijke bezuinigingen. Het HME ging met medewerking van de gemeente naar Cultura en bleef haar taak vervullen met specifieke exposities op deelonderwerpen en door educatie aan de jeugd. Nabij de Telefoonweg werd een nieuw depot in gebruik genomen. In 2018 werd het erfgoedcentrum Cultura Erfgoed geopend met het HME, Gemeente (Archeologie en Archief) en Cultura als dragende partners. De Vereniging is, met het Platform Militaire Historie Ede, betrokken als kernpartner.

De Vereniging heeft in 2018 haar bibliotheek, met hulp van de Steunstichting, vanuit het gemeentearchief verplaatst naar Cultura Erfgoed. Onze bibliotheek kan daar worden bezocht. Onze boeken zijn als unieke exemplaren, die veelal ook uit de handel zijn, niet geschikt om uit te lenen. Als toekomstperspectief zien wij in de verte schemeren dat onze boeken worden gedigitaliseerd zodat iedereen ze als E-boek kan lezen. Bij enkele boeken is dat inmiddels het geval.

De Vereniging is sinds 2019 weer lid van de Coöperatie Erfgoed Gelderland.

De digitalisering van onze documentatie zal de komende jaren voltooid worden.
De website is technisch vernieuwd en heeft nieuwe rubrieken. De Zandloper is op trefwoord doorzoekbaar, er is toegang tot de catalogus van onze bibliotheek en tot het gedigitaliseerde deel van onze collectie.

In 2024 ontving de Vereniging ter gelegenheid van haar 100-jarig bestaan de Koninklijke erepenning.

De Vereniging
De Vereniging Oud Ede is een ledenorganisatie. Ieder jaar legt het bestuur in de Algemene Leden Vergadering verantwoording af met een inhoudelijk en financieel jaarverslag met daarbij de begroting.

Het ledental van de Vereniging is de laatste jaren gestabiliseerd. Eind 2024 kent de Vereniging ruim 650 leden. Wij blijven ernaar streven om ons ledental met een jaarlijkse ledenwerfactie op peil te houden of zelfs om te zetten in groei.
Gelukkig is de Vereniging financieel een gezonde organisatie.

Leden van de Vereniging ontvangen De Zandloper vier keer per jaar als een gedrukt magazine. De Vereniging heeft geen plan om De Zandloper alleen digitaal uit te geven. Integendeel, wij hechten eraan om onze leden een licht voordeel te geven door onze Zandlopers eerst een jaar na uitgave op de website plaatsen.
De Vereniging organiseert drie lezingen en één excursie per jaar. De excursie is exclusief voor leden en hun partner. Bij lezingen zijn echter ook niet-leden welkom, mogelijk als kennismaking met en als verleiding om lid te worden van de Vereniging. Samen met het Historisch Museum wordt een dag georganiseerd voor onze vrijwilligers.

Leden worden voor de ALV uitgenodigd via De Zandloper en/of per elektronische post. Voor lezingen en de excursie worden leden uitgenodigd via De Zandloper en per elektronische post. De Vereniging heeft in haar AVG-protocol vastgelegd dat E-mailadressen alleen voor verenigingsdoeleinden worden gebruikt. Ons protocol staat op de website. Onze activiteiten staan verder vermeld op www.oudede.nl en op de eigen Facebookpagina: www.facebook.com/groups/OudEde .
Om de leden blijvend te bereiken, is het dus belangrijk om een actueel E-mailadressen bestand van de leden te onderhouden. Met regelmaat blijven wij daartoe oproepen.
Het bestuur van de Vereniging bestaat uit: de voorzitter, de secretaris, de penningmeester en algemene bestuursleden. Een bestuur van tenminste 5 leden is voor een goede besluitvorming optimaal en hier wordt dan ook naar gestreefd.

Onder de taken van het bestuur valt het beheer van de penningen, het voeren van een ledenadministratie en het verzorgen van het secretariaat waaronder de (digitale) archivering van de Vereniging, het organiseren van ledenvergaderingen, lezingen en de jaarlijkse excursie, afstemming met het HME en contact onderhouden met andere erfgoedorganisaties. De ledenadministratie wordt bijgehouden door onze vrijwillige ledenadministrateur. Het bestuur heeft natuurlijk ook contact met de gemeente of de media over alles wat de Vereniging van belang vindt, zoals de zorg voor monumenten en de cultuurhistorisch belangrijke landschappen.

De vereniging verwerft het grootste deel van haar inkomsten uit contributies en donaties. Het streven is om de structurele kosten te dekken vanuit de contributies van de leden. Naast contributies zijn er inkomsten uit de advertenties in De Zandloper, verkoop (2e hands) boeken en enige rente op spaartegoeden. Een enkele keer ontvangt de vereniging een erfenis. De Vereniging heeft de culturele ANBI-status, hierdoor zijn contributies en donaties aan de vereniging onder voorwaarden voor 125 % aftrekbaar bij de inkomstenbelasting.

De inkomsten worden gebruikt voor de jaarlijkse kosten zoals het uitgeven van De Zandloper of het organiseren van lezingen en een excursie. Daarnaast worden reserves opgebouwd voor de collectie en een reserve voor de uitgave van een boek of mogelijk een film. Jaarlijks worden de financiën beoordeeld door de kascontrolecommissie waarna verantwoording wordt afgelegd aan de Algemene Ledenvergadering door het presenteren en toelichten van de jaarrekening.
Onze jaarverslagen publiceren wij op de website.

De samenwerking met het HME blijft intensief. De statuten van het HME stellen dat de Vereniging de meerderheid van het aantal bestuursleden in de Stichting benoemd. Wij sluiten niet uit dat er op termijn een vorm van personele unie komt tussen leden van het bestuur van de Vereniging en het bestuur van de Stichting HME.

Digitalisering
Met de nieuwe website is een belangrijke stap gezet. De Vereniging werkt gestaag door aan het digitaliseren van onze omvangrijke documentatie- en fotocollectie. Voor de krantencollectie hebben wij goede hoop dat samen met het gemeentearchief aansluiting wordt gevonden bij de geweldige collectie Delpher. Er is nu in wisselwerking met de Koninklijke Bibliotheek de verwachting dat in 2026 of 2027 onze nog niet gedigitaliseerde krantencollectie wordt opgenomen in Delpher.
De opslag van onze films en video’s op eigentijdse datadragers blijft een opgave voor deze periode, evenals het vervolgens veilig opslaan en verversen als nieuwe dragers gangbaar worden.

De website van de Vereniging
De website, www.oudede.nl is op tablets en smartphones te volgen. De website is een belangrijk instrument voor uitwisselen van informatie als vindplaats voor alle objecten van de Vereniging waaronder de foto’s. Dat lukt mede door een mooie wisselwerking en link met de Collectie Gelderland. Op de site staan alle nummers van ons ledenmagazine De Zandloper en deze zijn doorzoekbaar. Wel wordt bewust een vertraging van vier nummers ingebouwd als licht voordeel voor onze leden. Op de website staat een aparte rubriek met de titels van onze boeken in de bibliotheek met daarnaast het aanbod van nieuwe en tweedehandsboeken boeken over of uit Ede. Ons bestand E-boeken is nog klein maar al wel met mooie titels. De website geeft een inhoudsopgave van de omvangrijke documentatie van ongeveer 10.000 historische documenten over de gemeente Ede. Deze kunnen ook worden aangevraagd. De komende jaren richt het bestuur zich op het verder uitbouwen en het actueel houden van de website.

Onze facebookpagina www.facebook.com/groups/OudEde is ook gemakkelijk via een link op de website te bereiken. Het aantal volgers stabiliseert rond de 1800. Wij vinden het belangrijk dat deze pagina een platform is voor de geschiedenis van Ede en de gebeurtenissen in en om de Vereniging. Het bestuur ziet graag dat de leden van de Vereniging actief gebruik maken van de mogelijkheden van deze Facebook-groep. Wij hanteren enkele spelregels die op de Facebookpagina staan vermeld. De belangrijkste zijn: reacties moeten respectvol zijn en gaan over de geschiedenis van Ede, dus geen huisdierberichten. Informatie over bijeenkomsten betreffen vooral activiteiten van de Vereniging.

In de planperiode blijven wij alert op mogelijkheden om over te schakelen op andere meer privacy respecterende mogelijkheden dan Facebook.

Werkgroepen
De Vereniging werkt graag met zelfstandige vaste of ad-hoc werkgroepen.
Onze vaste werkgroepen zijn:

1. De redactie van De Zandloper is zowel onafhankelijk als onontbeerlijk voor ons blad. De redactie beoordeelt artikelen op inhoud, leesbaarheid, lengte, etc. De redactie kent een eigen statuut, waarvan de essentie is, dat redactie en auteur gezamenlijk tot een oplossing komen, mocht er verschil van inzicht zijn.

2. De werkgroep Erfgoed draagt eraan bij dat monumentale gebouwen, monumenten en karakteristieke plekken in Ede waardering krijgen en zo mogelijk behouden blijven. Een belangrijke taak van de werkgroep is ook om met de gemeente en het comité Open Monumenten Dag de jaarlijkse Open Monumenten Dag te organiseren.

3. De werkgroep Geschiedenis is opgericht om onderzoekers/auteurs desgevraagd te steunen in hun onderzoek. Vooral bij meer diepgravende studies is het voor een onderzoeker stimulerend als er gereflecteerd kan worden. Helaas is de werkgroep niet meer actief en de komende jaren zullen we pogen hier nieuw leven in te brengen.

4. Ad-hoc werkgroepen: Voorbeelden zijn de foto/film-werkgroep of de werkgroep die een album samenstelt.

Het bezit van de Vereniging
Behalve de bibliotheek en de documentatie is het museale bezit van de Vereniging in beheer bij het HME. Het HME heeft museale erkenning van de landelijke Museumvereniging en heeft een actueel collectieplan. Op basis van dit plan en de richtlijn ‘Leidraad Afstoting Museale Objecten’ van de genoemde Museumvereniging (https://museumvereniging.nl/kennisbank/leidraad-afstoting-museale-objecten-3/) kan door de Vereniging en het HME worden bekeken of er voorwerpen afgestoten kunnen worden. In 2019 is het bestuur hiervoor door de ALV gemandateerd. Afgesproken is dat in lijn met de LAMO de leden als eerste de keus krijgen om een “te ontzamelen” object te kopen.

Het HME spant zich in om ons museale bezit te benutten in wisselexposities voor het tastbaar maken van verhalen uit en over Ede. Dat gebeurt in de tijdelijke en vaste expositieruimtes in Cultura (Erfgoed) en waar mogelijk op pop-up locaties. Het gegeven dat Cultura een openbare ruimte is, geeft als beperking dat bij een expositie de veiligheid van objecten tegen diefstal/vernieling niet is gewaarborgd. Het HME geeft in een mooi ambitiedocument aan dat zij streeft naar een volwaardig Edes Museum. De Vereniging onderschrijft dat loffelijke streven volledig.

De bibliotheek van de Vereniging staat in Cultura Erfgoed. De Vereniging leent geen boeken uit, wel kunnen alle boeken worden ingezien. Enkele boeken zijn beschikbaar als E-boek. Uitbreiding daarvan is afhankelijk van beschikbare vrijwilligers voor het intensieve handwerk van bladzijde op bladzijde scannen. Een andere barrière is het gegeven dat er veelal auteursrecht rust op boeken die digitaliseren blokkeren. Voor de boeken die de Vereniging zelf heeft uitgegeven geldt dat niet, dus mogelijk liggen daar kansen.

In het gemeentearchief vindt een deel van de collectie van de Vereniging een veilige opslagplaats. Het gaat met name over onze documentatie, kranten, kaarten, foto’s/dia’s en enkele kwetsbare zeer oude boeken. De collecties van de Vereniging zijn duidelijk gemarkeerd en de overeenkomsten met het gemeentearchief over het bewaren van onze collecties zijn vernieuwd.

De Vereniging heeft diverse boeken uitgegeven en sommige zijn nog te koop. Hiernaast verkopen wij boeken over Ede zowel fysiek als via onze website of via www.boekwinkeltjes.nl. Met regelmaat ontvangen wij in dank boeken waar mensen afstand van willen doen. De vereniging ontvangt graag boeken over Ede om die, in het geval dat zij reeds deel uitmaken van de eigen collectie, aan te bieden aan derden via de genoemde kanalen.

Voor onze taak om te verzamelen en bewaren van wat van belang kan zijn voor de geschiedenis van Ede ontvangen wij naast boeken uit of over Ede graag schenkingen van mensen die hun zolder opruimen, of anderszins privé “ontzamelen”. Voor de Vereniging blijft het daarbij telkens een afweging van wat bewaard moet worden en wat vooral zorgt voor een te vol depot zonder reële expositiemogelijkheid.

De Vereniging verwacht ook de komende jaren met behulp van haar vrijwilligers bij te dragen aan kennis over en bewustwording van het vele Erfgoed in Ede. Gebouwen, landschappelijk of funerair (kerkhoven en begraafplaatsen), cultureel en verhalen. Een stad zonder verleden is immers een stad zonder ziel.

Samenvatting van het beleid voor de jaren 2025-2029
Onderstaand per onderdeel een samenvatting van de beleidsvoornemens van de Vereniging in de planperiode 2025-2029.
De uitvoering daarvan wordt door het bestuur jaarlijks ter hand genomen door middel van concrete activiteiten.

De vereniging
* Actief werken aan vergroting en verjonging van het ledenbestand.
* Waarborgen van de bestuurlijke continuïteit door het tijdig werven, benoemen en inwerken van nieuwe bestuursleden op basis van voor de verschillende functies vastgestelde profielen.
* Waarborgen van de continuïteit van de werkzaamheden van de vereniging door het tijdig werven, benoemen en inwerken van vrijwilligers op de verschillende deelterreinen.
Digitalisering
* Actief werken aan de voltooiing van de digitalisering van de bibliotheek en de documentatie- en fotocollectie.
* Actief werken aan de digitale opslag van films en video’s op datadragers.
* Zorgdragen voor een adequate beveiliging van het digitale archiefmateriaal, inclusief een back-up-systeem.
Website
* Uitbouwen en actueel houden van de website.
* Stimuleren van het gebruik van de Facebookpagina.

Werkgroepen
* Reactiveren van de werkgroep Geschiedenis door het aantrekken van nieuwe leden met kennis van en affiniteit met onderzoekswerk in relatie tot de doelstellingen van vereniging.
Het bezit
* Samen met de Stichting Historisch Museum Ede (HME) en andere partners realiseren van een volwaardig museum in Ede voor het bewaren en toegankelijk maken van het bezit van de vereniging voor een breed publiek.
* Zodra concreet perspectief ontstaat op het realiseren van een nieuw museum samen met het bestuur van de Stichting HME onderzoek doen naar de mogelijkheden en de gevolgen van de vorming van een zogeheten personele unie, waardoor het bestuur van de vereniging en de stichting zal bestaan uit dezelfde personen.

Vastgesteld door het bestuur op 17 maart 2025 en goedgekeurd door de ALV op 9 april 2025.

-o-o-o-